Kaygılı ve Takıntılı Çocuklar – Eli R. Lebowitz

Ebeveynler için Bilimsel Olarak Kanıtlanmış Bir Rehber

 Anksiyete Nedir?

Olası tehdit ve tehlikelerin farkına varmamızı sağlayan ve bizleri bunlardan koruyan sistemi tanımlamak için kullanılan sözcüktür. Tehlikeleri ön görme becerisi ve bunlardan kaçınmak için adımlar atmak insanlara özgü son derece önemli bir özelliktir.

Tüm canlıların güvenliklerini sağlayan ve onları hayatta tutan mekanizmalar vardır. Konunun hayal gücümüzle yakından da ilişkisi bulunmaktadır. Aklımızla, hayal gücümüzle oluşturduğumuz gelecek öngörülerimiz bize olumlu senaryolar da sunabilir, olumsuz senaryolar da… Bu kitabı alıp okuyan ebeveynlerin ortak noktası, çocuklarının anksiyete seviyelerinin onları endişelendirmesi…

Anksiyete sorunu yaşayan çocuklar için her şeyin ters gittiği ve olumsuz-kötü senaryolar çok daha olası ve güçlüdür. Örneğin, anksiyetesi olan bir çocuk, katılacağı bir partiyi fırtına yada yangının mahvetmesi olasılığını hayal edebilir. Daha az kaygılı bir çocuğun aklına gelmeyecek olumsuz senaryolar hayal edebilirler.

Neden bazı çocukların anksiyetesinin diğerlerinden daha fazla olduğunu yada anksiyete sorununu neden bazı çocukların yaşadığına ruh sağlığı bilimi iyi bir açıklama getirememiştir. Psikoloji ve psikiyatri -ruh sağlığına ve duygusal olarak iyi olma haline odaklanan disiplinlerin- bilimlerinin diğer tıp alanlarına göre daha yeni olması ve insan beyninin karmaşık ve zorlayıcı doğası, incelenmesi için az araca sahip olunması, ‘neden?’ sorusuna cevap bulmayı zorlaştırıyor.

Anksiyete sorunu yaygın mıdır?

Anksiyete sorunları çocuklarda ve gençlerde en yaygın görülen ruh sağlığı sorunlardır. Veriler her üç çocuktan birinin ergenlik dönemi sona ermeden bir noktada bir anksiyete sorunu yaşayacağını işaret etmektedir.

Anksiyete neye benzer?

Anksiyete birçok farklı şekilde ortaya çıkabilir. Örneğin;

1. Çocuğunuz uykuya dalamaz, zihni aşırı çalışmaya devam eder.
2. Yeni hiçbir şey denemek istemez, her gün aynı şeyleri yapmak ister.
3. Her şeye aşırı tepki verir.
4. Her gün için ayrıntılı bir planınız olmamasına tahammül edemez.
5. Çok kararsızdırlar, karar vermekten nefret ederler.
6. Hep canı sıkkın gibidir.
7. En ufak olayda paniğe kapılır.
8. Arkadaşları olmasını istediğini söyler ama ona yaklaşmaya çalışan herkesi görmezden gelir.
9. Her zaman geleceği planlar.

Anksiyete türleri nelerdir?

1. Ayrılık anksiyetesi
2. Sosyal anksiyete
3. Yaygın anksiyete
4. Fobiler
5. Panik ve panik bozukluğu
6. Agorafobi
7. Takıntılar ve zorlanımlar; obsesif-kompülsif bozukluğu olan (OKB) çocuklar sık sık takıntılar (obsesyonlar) ve/veya zorlanımlar (kompülsiyonlar) deneyimler. Takıntılar sürekli çocuğun aklına gelen, huzursuzluk yada kaygı uyandıran ve çocuğun direnemediği yada kontrol edemediği düşünceler, dürtüler yada fikirlerdir. Zorlanımlar ise çocuğun genellikle takıntılı düşüncelerden kurtulma yada olumsuz olayın meydana gelmesini önleme çabasıyla tekrarladığı, alışkanlık haline gelen davranışlardır. Örneğin, bu çocuklar başını sağa çevirdiyse bir de sola çevirerek vücudunu dengelemek için bir simetri hissi oluşturmaya çalışabilir.
8. Hastalık anksiyetesi
9. Yemek yemekten kaçınmak/sınırlı yemek yemek

Anksiyete tedavi edilir mi?

Çocukluk ve ergenlik döneminde meydana gelen tüm duygusal ve zihinsel sağlık sorunları arasında en tedavi edilebilir olanı anksiyetedir.

Duygularının kontrolünü ele geçirmek; çocuğunuz korkusu ve endişesi dışında başka bir güçlü duyguyu hissedebilmeyi başarmasıyla korkusu hafifleyecektir. Bunu yapabilmenin bir diğer yolu ise mizahtır. Kendisini güldürebilirse mutlak şekilde korkusu hafifleyecektir. Çocuğunuza onu sinir bozucu düşüncelerle rahatsız ettiği ve olabilecek kötü şeyler konusunda yalan söylediği için anksiyetesine kızmayı öğretebilirsiniz. Öfkelenmeye başladığında da korku hissi hafifleyebilir.

Sağlıklı alışkanlıklar; Sağlıklı beslenme, kaliteli uyku ve fiziksel anksiyeteyi azaltırken sağlıksız alışkanlıklar yüksek anksiyete seviyelerine neden olabilir.

Anksiyete sorunu olan bir çocuğun ebeveynleri için iki gizli tehlike mevcut; korumak ve talep etmek.

Anksiyetesi olan çocukların ebeveynleri genellikle aslında gerekli olmadığı durumlarda korumacı rolünü üstlenmeleri gerektiğini fark ederler. Zamanın büyük bir bölümünde korumaya odaklanmak diğer önemli diğer önemli hedeflerin önüne geçebilir. Talepkar ebeveynlerin düştüğü en yaygın tuzaklar ise, çocuğun kaygılı hissetmemesi yada kaygılı değilmiş gibi davranmasını istemektir.

Talepkar ebeveynlerin kurduğu cümleler şöyle olabilir;
Bunu kabullen artık!
Kimse böyle davranmıyor.
Haydi yap şunu.
Neden bu kadar büyütüyorsun?

Korumacı olmak, çocuğun anksiyetesi ile başa çıkma yollarını keşfetmesine engel olacak, talepkar olmak ise sorunuyla başa çıkma gücünü kendinde bulamamasına sebep olacağı için uzak durulması gereken ebeveyn davranışları olarak karşımıza çıkıyor.

Peki ebeveynler ne yapmalı?

Anksiyeteden korkmamasını ve önemsememesini öğretmek, anksiyete sorunu olan bir çocuğa verebileceğiniz en güzel armağanlardan biridir diyor kitap.

Ebeveynler anksiyete sorunu olan çocuklara nasıl yardımcı olabilir?

Çocuklara destek vererek. Destek vermek çocuğunuzun çok korktuğunu kabullenmek ama sorunuyla nasıl başa çıkabileceğine inanmak anlamına gelir. Destek, talepkar yada korumacı değildir.
Bunun basit bir formülünü de veriyor yazar;

Kabullenme + Güven = Destek

Çocuğunuzun davranışlarından daha çok kendi davranışlarınıza odaklanmak, aynı destekleyici cümleleri defalarca söylemekten çekinmemek de destek sürecinin önemli noktalarıdır.

Bugüne kadar çantasını odasına giderek tek başına almaya korkan çocuğunuzun çantasını siz getirmiş olabilirsiniz, yada odasında yalnız uyumaktan korkan çocuğunuzun uyuyana kadar yanında kalmış olabilirsiniz. Zorlanımlar yaşayan çocuğunuzun gün içinde yaşadıklarını gece yarılarına kadar dinleyip ona telkinlerde bulunup onu rahatlatmaya da çalışmış olabilirsiniz.

Anksiyete sorunu yada takıntı-zorlanımlar yaşayan çocuğunuzun bunlara ihtiyacı olmadığını, aksine kendisinin bu sorunlarla başa çıkmayı öğrenmek için desteğe ihtiyacı olduğunu artık biliyorsunuz.

İhtiyacınız olan şey bir plan. Çocuğunuz için korumacı yada talepkar hangi davranışları sergiliyorsunuz?

Bunların bir listesini yaptıktan sonra, hedef bu davranışların yerine;

1. Destekleyici ebeveyn profilini çizerek planınızı netleştirmek,
2. korumacı yada talepkar davranışlara geri dönmeden, tutarlı bir şekilde devam etmek,
3. çocuğunuza kaygı ve endişenin normal olduğunu, çocuğunuzun bunlarla başa çıkabilecek yeteneğe ve güce sahip olduğunu öğrenmesini / keşfetmesini sağlamaktır.

Kitap, ebeveyn olarak anlam veremediğiniz, çocuğunuzun da yabancısı olduğu duygu durumları hakkında ebeveyn farkındalığı yaratmak için faydalı gözüküyor. Ayrıca, kitapta çok ilginç örnek vakalara da yer veriliyor. Bu örnek olaylar da, çocukları ile olan iletişimlerinde çaresizlik yaşayan ebeveynlerin kendilerini yalnız ve kötü hissetmemesini sağlayabilir. Ebeveynleri, çocuklarının sorunlarına doğru biçimde, uygun davranışlarla destek olması konusunda cesaretlendirebilir. Keyifli okumalar!